Pustynia Błędowska:



Jest uważana za wielką osobliwość przyrodniczą nie tylko w skali Polski. Położona jest między trzema miejscowościami: Chechło, Klucze i Błędów. To właśnie od tej ostatniej pochodzi jej nazwa. Pustynia znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego "Orlich Gniazd" i jest częściowo objęta specjalną ochroną w postaci użytku ekologicznego. Powierzchnia piasków wynosi 32 km kw (długość 8-9 km, szerokość 3-4 km). Należy podkreślić, że wyrażenie "Pustynia Błędowska" jest terminem geograficznym, który został wprowadzony do literatury w połowie XIX wieku i mimo, że nie oznacza pustyni w sensie klimatycznym, obszar ten odznacza się specyficznym krajobrazem, którego turysta czy miłośnik przyrody nie zobaczy w żadnym innym zakątku Polski.

Tak o niej pisano przed wojną: "Największa w Europie, Polską Saharą zwana. A kto by zlekceważył jej obszar, gdyż zbyt szeroką i długą nie wydaje się na oko, niech spróbuje parę kilometrów przespacerować się po niej. A warto. Można przy odpowiedniej pogodzie być świadkiem zjawiska mirażu - Fata Morgany".

Narodziła się w zamierzchłej jak i w bliższej przeszłości. Ta odleglejsza to zupełny początek jej pochodzenia, natomiast ta bliższa związana jest z działalnościa człowieka. Istnieje jeszcze inne źródło istnienia Pustyni - według ludowego podania sprawcą powstania pustyni jest diabeł, który przelatując z workiem piachu rozpruł go o czubek kościelnej wieży.

Geologiczny początek sięga przełomu trzeciorzędu i czwartorzędu (2,3 mln lat temu). Istniejące wówczas w starszych, dolomitowo-wapiennych skałach triasowych głebokie doliny, były następnie w epoce lodowcowej (plejstocen), w czasie kolejnych zlodowaceń wypełniane osadami piaszczysto-żwirowymi z przewarstwieniami miejscowego gruzu węglanowego. W wyniku całkowitego zasypania tym materiałem doliny te zanikły. Wtedy zaistniała licząca wieledziesiąt kilometrów kwadratowych powierzchnia piaszczysto-żwirowa poddana działaniom wiatrów. Tu właśnie kończą się pierwsze narodziny Pustyni Błędowskiej. W holocenie, czyli 10 tys. lat temu na skutek ocieplenia klimatu zaczęła się tam stopniowo zadomawiać roślinność leśna i taka postać tego obszaru zachowała się aż do wczesnego średniowiecza (XIII w.)

Dalsza metamorfoza obszaru, na którym obecnie znajduje się Pustynia związana jest już z działalnością człowieka, a konkretnie z przemysłem górniczo-hutniczym. Istniejący wówczas w okolicach Olkusza ośrodek górniczo-hutniczy eksploatował na dużą skalę rudy ołowiu i srebra. Do etapu przeróbki tych rud potrzebne były piece hutnicze, które zostały również wybudowane. Piece te były opalane węglem drzewnym zatem konieczny stał się wyrąb okolicznych lasów. Zapotrzebowanie było duże więc trzeba było szukać innych miejsc, które mogłyby dostarczać drewna. Jednym z takich miejsc były m.in. obszary po obu stronach Białej Przemszy. W krótkim czasie teren ten stał się bezdrzewny. W wyniku wywozu drewna na opał dla pieców oraz - w późniejszym czasie - do odbudowy sztolni odwadniających wyrobiska górnicze, powodował zanikanie cienkich warstw ubogiej gleby co w dalszym etapie skutkowało odsłonięciem luźnych piasków. Taki sam efekt dawało prawdopodobnie zdzieranie ściółki z pokrywy glebowej jak i również wypas bydła na zrębach. W ten oto sposób doszło do powtórnych narodzin Pustyni Błędowskiej. Wiatr zaczał spełniać wobec Pustyni swoją rolę i intensywnie przenosił sypki piasek, tworzył różne pokrywy i ruchome wydmy. Zjawiska te były podobne do tych zachodzących na prawdziwej pustyni, przez co obszar ten zaczął łudząco przypominać pustynię. Wrażenia tego nie pomniejszały opady deszczu, które w takim samym stopniu miały miejsce na w okolicach jak i na samej Pustyni.